Ομοφυλοφιλικός γάμος και η ρευστότητα του θεσμού του γάμου στην ιστορία του Ισλάμ

του Ali A. Olomi, 17/7/2015

Απόκριση στο άρθρο των Reza Aslan και Hasan Minha Open Letter to American Muslims on Same Sex Marriage

Από τη στιγμή που νομιμοποιήθηκε ο ομοφυλοφιλικός γάμος από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ στις 26/6/2015, διάφορες θρησκευτικές ομάδες εκφράστηκαν σχετικά με την απόφαση. Οι μουσουλμάνοι αμερικάνοι, οι οποίοι είναι μειονοτική ομάδα στις ΗΠΑ, ταλαιπωρήθηκαν για να αποκτήσουν μια κοινή άποψη.
Κάποιοι καταδίκασαν ανοιχτά την απόφαση. Άλλοι παρότρυναν διστακτικά την απόδοχή της. Γνωρίζοντας την επισφαλή θέση των μειονοτήτων στις ΗΠΑ, ο ιμάμης Suhaib Webb δημοσίευσε ένα διαδικτυακό μήνυμα όπου πήρε μια ισορροπημένη στάση σεβασμού και πολιτικής στήριξης προς την απόφαση, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τα θεολογικά και ηθικά διλήμματα των συντηρητικών μουσουλμάνων. Μια ομάδα Αφγανών-Αμερικανών στοχαστών και ακτιβιστών στο Samovar Network είχαν πιο δεκτική στάση αφού μέσω ενός διαδικτυακού πάνελ δήλωσαν τη στήριξή τους στην κυβέρνηση και τη λοατκι κοινότητα στο σύνολό της.

Ο συγγραφέας Reza Aslan και ο κωμικός Hasan Minhaj συνέταξαν μια ανοιχτή επιστολή, η οποία δημοσιεύτηκε στο Religion Dispatches, προς του μουσουλμάνους αμερικάνους ενθαρρύνοντας την αποδοχή και την ανεκτικότητα, υπενθυμίζοντας στους μουσουλμάνους ότι είναι επίσης μειονότητα στις ΗΠΑ και θα έπρεπε να υπερασπίζουν τα δικαιώματα άλλων μειονοτήτων.

1) “Aqa Mirak” – Η ακουαρέλα του 16ου αιώνα, επί 

Σαφαβιδών, του Aqa Mirak απεικονίζει δυο νεαρούς

 πρίγκιπες και εραστές (βρίσκεται στο Smithsonian)

Ο κόσμος ξαφνιάστηκε από την επιστολή ενώ κάποιοι αποδίδουν αυτή τη στάση των συγγραφέων στην επιρροή της Δύσης. Η δημοφιλής αναπαράσταση των μουσουλμάνων σε Αμερική και Ευρώπη τους θέλει σθεναρά ενάντιους στον ομοφυλοφιλικό γάμο. Όμως θα έλεγα πως θέσεις όπως του Reza στην πραγματικότητα αναδεικνύουν ένα ξεχασμένο κομμάτι της ισλαμικής ιστορίας.

Όπως στην περίπτωση του χριστιανισμού, η ιστορία των ομοφυλοφιλικών σχέσεων στο Ισλάμ είναι πολύ πιο περίπλοκη από όσο θα ήθελαν κάποιοι να πιστεύουμε.

Πρώτον, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ενώ οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις είναι διαχρονικές και οι ομοφυλόφιλοι υπήρχαν σε όλες τις εποχές, σύμφωνα με θεωρητικούς, όπως ο Μισέλ Φουκώ, η ομοφυλοφιλία εμφανίστηκε ως ταυτότητα μαζί με την ετεροφυλοφιλία, πρόσφατα στη μοντέρνα κοινωνία. Πράγματι, μπορεί να υποστηριχτεί πως η ομοφοβία είναι κυρίως ένας σύγχρονος "φόβος" δεμένος με άγχη σχετικά με την αρρενωπότητα, με εθνικιστικές προεκτάσεις. Το ίδιο το Κοράνι δεν αντιμετωπίζει την ομοφυλοφιλία απευθείας, παρά αναφέρεται σε συγκεκριμένες πρακτικές.

Όσον αφορά την ομοφυλοφιλία οι Μουσουλμάνοι καταδεικνύουν τους περιβόητους στίχους του Κορανίου για το λαό του Λωτ (7:80-84), τους οποίους κάποιοι σύγχρονοι λόγιοι -προβάλοντας πάνω τους ευαισθησίες της σημερινής εποχής- ερμηνεύουν ως καταδίκη της ομοφυλοφιλίας. Όμως άλλοι λόγιοι επιλέγουν το Qisas Al Anbiya, ένα σχολιασμό για την ιστορία και τις ζωές των προφητών του Ισλάμ που συσχετίζει την ιστορία του Λωτ με την καταδίκη της διαφθοράς του λαού του, των οποίων η κτηνώδης ασέλγεια τους οδήγησε σε βιασμούς και σοδομία, δηλαδή τους ερμηνεύουν ως όχι καθ'αυτή καταδίκη της σοδομίας.


Στην πραγματικότητα το Κοράνι υποστηρίζει την ποικιλία της επιθυμίας, όταν δηλώνει πως ο Θεός δημιούργησε διάφορους συντρόφους για τον άνθρωπο (30:21). Ακόμη χρησιμοποιεί την ομοερωτική εικονοπλασία για να περιγράψει τον παράδεισο ως γεμάτο από νεαρούς υπηρέτες τόσο ελκυστικούς "ώστε όταν τους βλέπει κανείς, τους βρίσκει τόσο όμορφους όσο τα σκόρπια μαργαριτάρια". (52: 24, 76: 19).

2. “Haft Awrang- The Seven Thrones, an illuminated manuscript by 16th Century Jami. Depicts a male youth with his male suitors.

Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη τη ζωή του Προφήτη Μωάμεθ και ότι η γυναίκα του Umm Salama είχε έναν ομοφυλόφιλο υπηρέτη τον Hit. Εκτός του Hit, υπήρχε ο Tuways και ο Al Dalal. Αυτά τα άτομα, γνωστά ως mukhanathum, θεωρούνταν σύντροφοι του Μωάμεθ, ή μαθητές και φίλοι. Οι mukhanathum υπηρέτησαν και ως φρουροί του τάφου του Μωάμεθ.

Οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις και η αντίστοιχη λογοτεχνία υπήρχαν σε όλη την ιστορία του ισλαμικού πολιτισμού, ήδη από τον 7ο αιώνα. Ο φημισμένος πέρσης ποιητής Rumi και ο πατέρας της κλασικής ισλαμικής ποίησης, Abu Nawas, έγραψαν στίχους όπου εκθείαζαν την ομορφιά νεαρών αντρών. Πράγματι, στις μεσαιωνικές αυτοκρατορίες των Αββασιδών, Οθωμανών, Σαφαβιδών, τα κανονιστικά πρότυπα ποίησης και τέχνης περιστρέφονταν γύρω από την νεανική και θελκτική εμφάνιση νεαρών αντρών.

Παρόλο που οι γυναίκες εγκωμιάζονταν επίσης, το κανονιστικό πρότυπο της ομορφιάς επικεντρωνόταν κυρίως σε μια ιδέα για τη νεότητα που ισοδυναμούσε με τη ζωτικότητα και την επιθυμία. Σε πολλά ποιήματα όπως αυτά των Abu Nawas, Rumi και πολλών άλλων, αυτό σήμαινε νέοι άντρες, όμως σε αυτούς τους νέους αποδίδονταν θηλυκά στοιχεία, υπογραμμίζοντας τη ρευστή φύση θηλυκότητας και αρρενωπότητας.

Χαλίφηδες, όπως ο Al Amin, στο χαλιφατο των Αββασιδών τον 8ο αιώνα, επιδίδονταν σε ομοφυλοφιλικές σχέσεις, και υπάρχουν γραπτά σχετικά με τους πολεμιστές του Abu Muslim, οι οποίοι ανέτρεψαν τους Ουμαγιάδες, που πλάγιαζαν με τους υπηρέτες τους. Παρόλο που περίοδοι καταπίεσης υπήρξαν σίγουρα και οι μελετητές συζητούν έντονα αν τέτοιες πράξεις επιτρέπονταν ή όχι, στο σύνολο του ο ισλαμικός πολιτισμός είχε την τάση όχι μόνο να ανέχεται αλλά και να αποδέχεται τα ομοφυλοφιλικά ειδύλλια.

Γραπτές μαρτυρίες ομοφυλοφιλικών σχέσεων μεταξύ γυναικών δεν  ήταν τόσο διαδεδομένες στην αραβική και ισλαμική λογοτεχνία, όμως υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την ανοχή ή ακόμα και τον εγκωμιασμό των ομοφυλοφιλικών σχέσεων γυναικών. Για παράδειγμα, το 10ο αι. ο Jawami al-Ladhdha ή η Εγκυκλοπαίδεια της απόλαυσης από τον Abul Hasan Ali, διηγούνται μια ιστορία αγάπης και ειδυλλίου μεταξύ δυο γυναικών, της Hind bint al Nur’man και της Al Zarqa.


Κάποιες περίοδοι της ισλαμικής ιστορίας ήταν ποιο ανεκτικές από άλλες και θα έπρεπε να αναγνωρίσουμε ότι υπήρχε διαφοροποίηση ανάλογα με την περιοχή παρόλο που η ιστορική πορεία έκλινε κυρίως προς τη μεριά της ανοχής. Όταν ο ονομαστός μαροκινός μελετητής Muhammad al Saffar ταξίδεψε στην Ευρώπη τον ξένισε η απέχθεια των ευρωπαίων προς την ομοφυλοφιλία, σε αντίθεση με την αποδοχή που υπήρχε στον ισλαμικό κόσμο. Όντως αυτή η αποδοχή παρουσιάστηκε από ευρωπαίους χριστιανούς και οριενταλιστές συγγραφείς ως δείγμα της υποτιθέμενης ηθικής χαλαρότητας της "Ανατολής".

“Shah Abbas and Wine Boy”- 17th Century art by Muhammad Qasim depicting Safavid ruler, Shah Abbas with his lover and wine boy. - See more at: http://islamicommentary.org/2015/07/same-sex-relationships-the-fluidity-of-marriage-in-islamic-history-by-ali-a-olomi/#sthash.mAAMd2Dx.dpuf

“Shah Abbas and Wine Boy”- 17th Century art by Muhammad Qasim depicting Safavid ruler, Shah Abbas with his lover and wine boy. - See more at: http://islamicommentary.org/2015/07/same-sex-relationships-the-fluidity-of-marriage-in-islamic-history-by-ali-a-olomi/#sthash.mAAMd2Dx.dpuf

“Shah Abbas and Wine Boy”- 17th Century art by Muhammad Qasim depicting Safavid ruler, Shah Abbas with his lover and wine boy. - See more at: http://islamicommentary.org/2015/07/same-sex-relationships-the-fluidity-of-marriage-in-islamic-history-by-ali-a-olomi/#sthash.mAAMd2Dx.dpuf

“Shah Abbas and Wine Boy”- 17th Century art by Muhammad Qasim depicting Safavid ruler, Shah Abbas with his lover and wine boy. - See more at: http://islamicommentary.org/2015/07/same-sex-relationships-the-fluidity-of-marriage-in-islamic-history-by-ali-a-olomi/#sthash.mAAMd2Dx.dpuf

Οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις αντρών, για παράδειγμα, απεικονίζονταν στην τέχνη, συμπεριλαμβανομένων αυτών των εικόνων (τώρα στην κυριότητα του δημοσίου): 1) Aqa Mirak – Ακουαρέλα του 16ου αι από τον Aqa Mirak Tabriz που απεικονίζει δυο πρίγκιπες και εραστές 2) “Haft Awrang”- Οι εφτά θρόνοι, ένα χειρόγραφο του 16ου αθ. Απεικονίζει έναν νεαρό με τους μνηστήρες του 3) Sawaqub– Οθωμανική απεικόνιση του 19ου αι. στη Sawaqub al Manaquib που απεικονίζει σεξουαλική επαφή μεταξύ ενός άντρα και του οινοχόου του.

Η πολιτιστική και κοινωνική πραγματικότητα της ομοφυλοφιλίας στο Ισλάμ μετατράπηκε σε υπόγεια μέσα στην ιστορική αναπαράσταση. Οι άνθρωποι, οι οποίοι θέλουν να πιέσουν προς μια μονοδιάστατη ερμηνεία της θρησκείας, βολικά αγνοούν αυτά τα κομμάτια της ισλαμικής ιστορίας, προς ενίσχυση αφηγήσεων που έχουν προέλθει από τις προκαταλήψεις τους. Παρόλο που η ύπαρξη τέτοιων ζευγαριών είναι ένα ιστορικά αναμφισβήτητο γεγονός, τέτοιες αφηγήσεις σύχνα μπαύνουν κάτω απ'το χαλί και η ιστορία της ανεκτικότητας ξεχνιέται για να αντικατασταθεί από απεικονίσεις του Ισλάμ ως μια ομοφοβική και επιθετική θρησκευτική πίστη.

Πέρα από αυτή την πολύπλοκη ιστορία, στο Ισλάμ ο ορισμός του γάμου και των επιτρεπτών σχέσεων έχει εξελιχθεί- κάτι που οι ιστορικοί σε ζητήματα γάμου, γενικά, το επισημαίνουν αρκετά συχνά.

Οι περισσότεροι σύγχρονοι μουσουλμάνοι εφαρμόζουν τον παραδοσιακό γάμο ως "ένας άντρας μια γυναίκα" με στόχο την οικογένεια, κι όμως αυτή η ερμηνεία είναι λιγάκι διαφορετική από αυτά που περιγράφει το Κοράνι.

Το Κοράνι δεν καταδικάζει τη σεξουαλική απόλαυση, ενώ ο γάμος μπορεί να είναι πολυγαμικός.(4:3). Επιπλέον, όπως στη Βίβλο, στους άντρες επιτρέπεται να διατηρούν παλλακίδες, τις ma malakat aymankum,  ή "αυτές που κατέχει το δεξί σου χέρι" (4:24, 23:5-6).”

Σήμερα, ο γάμος στο Ισλάμ ορίζεται διαφορετικά και η "ορθοδοξία" του δεν προωθεί την κατοχή παλακίδων ούτε την πολυγαμία. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της, η ερμηνεία του Ισλάμ για την ιδεα του γάμου έχει εξελιχθεί και αλλάξει, ενώ αυτό που αποκαλούμε "παραδοσιακός γάμος" δεν είναι καθόλου αμετάβλητος θεσμός.

Η κατανόηση της ιστορίας είναι σημαντική, και κατά κύριο λόγο δεν είχε εξεταστεί μέχρι την εμφάνιση τον πουριτανών ερμηνευτών των Γραφών, των Σαλάφι, από τη μία πλευρά και της ισλαμοφοβίας από την άλλη. Η Γραφή αναμφισβήτητα δεν αλλάζει, όμως η ασχολία των πιστών μαζί της συνεχώς εξελίσσεται σύμφωνα με τις ιστορικές συνθήκες στις οποίες ζουν.

Έχει σημασία να θυμόμαστε την ιστορία της ανεκτικότητας και αποδοχής του Ισλάμ. Ο Reza και άλλοι σαν κι αυτόν δεν είναι αναγκαστικά "δυτικοποιημένοι", αλλά εξερευνούν το ζήτημα εξετάζοντας την ιστορία του ίδιου του Ισλάμ.

Αναγνωρίζοντας πως υπάρχουν κι άλλες αφηγήσεις σχετικά με το γάμο και την ομοφυλοφιλία ήδη ενσωματωμένες στη θρησκευτική τους παράδοση, οι μουσουλμάνοι και οι υπόλοιποι θα έπρεπε να ξεπεράσουν την ιδέα του ενός και μοναδικού, μονολιθικού "παραδοσιακού γάμου", εξυμνώντας τη διαφορετικότητα που επιτρέπουν τα ιερά τους βιβλία.



Ο Ali A. Olomi είναι ιστορικός κι συγγραφέας, μεταπτυχιακός φοιτητής στην Ιστορία της Μέσης Ανατολής και του Ισλάμ στο Πανεπιστήμιο California Irvine, όπου ειδικεύεται σε ζητήματα θρησκείας, φύλου και σεξουαλικότητας, πολιτισμικής και διανοητικής ιστορίας, και στην πολιτική. Ασχολείται επίσης με την αρθρογραφία, όπου τοποθετεί σύγχρονα πολιτικά ζητήματα στο ιστορικό πλαίσιο. Tweeter:  @aaolomi.

Πηγή: Islamic Commentary